Jinekolojik kanserlerden korunmanın ve rehabilitasyondan istenen neticeyi almanın en tesirli yolu teşhiste geç kalmamak! Erken teşhis ise ancak uygun taramalarla olası olabiliyor. Bu sebeple senelik jinekolojik tetkikleri, ultrason, pap smear testi, menopoz sonrası gerektiğinde yapılacak biyopsiler, ailesel tehlikeyi olanların ur marker’larının yakın takibe alınması hayati ehemmiyet taşıyor.
Jinekolojik kanserlerden korunmada ve faal rehabilitasyonda en ehemmiyetli etmenin erken teşhis olduğunu vurgulayan Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Söğütözü ve Kavaklıdere Hastanesi’nden Bayan Hastalıkları ve Doğum Bvefatı Başkanı Doç. Dr. Ömer Nicat Çobanoğlu, ihtarlarda bulundu.
En faal korunma erken teşhis
Bayanlarda en sık görülen genital sistem kanserleri; rahim endometrium, rahim ağzı serviks yumurtalık over, dış genital uzuvlar vulva ve hazne vajen kanseri olarak sıralanabilir. Endometrium kanseri, bayanlarda meme, akciğer ve kolorektal kanserden sonra en sık görülen kanserdir ve jinekolojik kanserler arasında ilk sırayı alır. Hazne vajen ve dış genital uzuvlar vulva kanserleri; tüm bayan genital sistem kanserlerinin yüzde ikisini ve yüzde beşini oluşturur. Görülme sıklığında üçüncü sırada yer almasına karşın yumurtalık over kanseri vefat nedeni olmada ilk sırada yer alır. Ne yazık ki tüm yumurtalık kanserli olguların üçte ikisi ancak hastalığın ileri safhalarında tespit edilebiliyor.
Hastaya özel rehabilitasyon
Jinekolojik kanserlerin tümünde, hastaya özel en uygun rehabilitasyon modeli uygulanmalı. Bunun için de hastalığın safhasının doğru tanımlanması gerekir. Doğru yapılan safhalama, hastanın en doğru primer rehabilitasyonu almasını sağladığı gibi hastalığın seyri ve takibi açısından da doğru tıbbi platformda kalınmasını sağlar. Safhalama sayesinde, rehabilitasyonda doğru protokol uygulanması olası olur. Doğru safhalama, aynı zamanda cerrahi yaklaşımın seviyesi ve yeterliliğini sağlayabildiği gibi hastanın afaki kızgın bir radikal yaklaşımdan korunmasını da sağlar.
Doğru safhalama koşul
Gerek aşamalamada gerekse uygulanan rehabilitasyonların aktifliğinin takibinde, uzak metastazların tespit etilmesinde, nükslere ait erken gözlemlerde kullanılan usuller büyük ehemmiyet taşır. Bunun için de CT, MRI ve PET gibi görüntüleme usullerinden yaygın bir biçimde faydalanılır.
Jinekolojik kanserlerin rehabilitasyonunda cerrahi yaklaşım, radyoterapi, kemoterapi veya immunobiyolojik alternatifler kullanılır. Rehabilitasyonda, hangi alternatifin veya hangilerinin öncelikli olarak kullanılacağına doğru karar vermek ehemmiyet taşır.
Cerrah deneyimli olmalı
Cerrahi yaklaşım; doğru insizyon kesi tercihinden başlayıp, laparaskopik teşebbüs, robotik cerrahi, radikal cerrahi ve pelvik ekzenterasyona kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Cerrahi yaklaşımda, rutin jinekolojik harekâtlardakinden daha değişik bilgi, kabiliyet ve birikime sahip jinekolog onkologlara ve tecrübeli merkezlere lüzum vardır. Kanser cerrahisi, böyle takımlar tarafından ve yeterli altyapıya sahip merkezlerde yapılmalı.
Jinekolojik kanserlerde tehlike etkenleri
Jinekolojik kanserler, tehlikeler açısından kendilerine has kriterler kapsar:
Serviks kanserinde; erken yaşta başlayan seksüel etkinlik, çoklu partner ilişkisi, HPV Human papilloma virus enfeksiyonu en başta gelen tehlike çoğalış sebepleridir. Ayrıca çoğalan doğum rakamı ve sigara alışkanlığı serviks kanser ihtimalini artırır.
Endometrium kanserinde; erken yaş döngüsel kanamalarının başlaması, ileri menopoz yaşı 52 yaş ve sonrası, kısırlık ve doğum yapmama 3 misli artırıyor menopozal yarıyıl evvelinde ve sonrasında karşılıksız Progesteron olmaksızın östrojen kullanımı altı misli çoğaldırıyor, fazla kilo obezite ve diyabet ehemmiyetli tehlike etkenleri olarak gösterilir.
Tiryakiler tehlike altında
Over kanserinde genetik profildeki yoğunluk ailesel öyküde over, endometrium ve meme kanseri varlığı , sigara kullanımı, kısırlık, genetik değişinimlerin varlığı, pudra kullanımı görülme sıklığını çoğaldırır.
Vajen ve vulva kanserlerinde ise HPV rolü ön tasarıya çıkar.
Ailede varsa dikkat
Jinekolojik kanserlerden korunmada bazı etkenlere dikkat etmek ve tedbirler almak, bu hastalıkları tamamen yasaklamasa da fayda sağlar:
Serviks kanserinde HPV aşılarının verimi müzakeresizdir. Kullanımda olan üçlü ve dörtlü kombine aşılara ilaveten 2015 senesinden itibaren dokuzlu kombine HPV aşısı ABD’de kullanıma geçmiştir. Ayrıca sigara tüketiminden uzak durulması, B vitaminleri, B beta ve folat içerikli perhizler, serviks kanser tehlikesini eksiltiyor.
Endometrium kanserinin önlenmesinde ise; ideal beden ağırlığını gözetmek, fazla yağlı gıdalardan uzak durmak ve karşılıksız östrojen kullanımından sakınmak ilk uygulanabilecek ihtiyatlar olarak öne çıkıyor.
Over kanserinde; ailesel profili tehlikeli, genetik değişinimlere sahip BRCA1, BRCA2 bayanlarda, doğurganlık bitirildikten sonra tüp ve overların alınması ile gözetici operasyon tesirli oluyor.
Doğru zamanda doğru teşhis
Jinekolojik kanserlerden korunmada beslenme, hayat stili gibi etkenler ehemmiyet taşımakla beraber en ehemmiyetli korunma ve rehabilitasyon usulü erken teşhis! Hastalığın erken düzeyde tespiti hayati ehemmiyet taşıyor. Ancak rehabilitasyon edilebilir düzeydeki teşhisler sayesinde kanser sebepli vefatlar yasaklanabiliyor. Bayan genital sistem kanserlerinin erken düzeyde teşhis edilebilmesi ise ancak uygun taramalar ile olası olabiliyor:
Senelik jinekolojik tetkik ve pelvik ultrasonografinin yanında servikal sitolojik muayene pap smear yaptırılmalı.
Menopoz sonrası oluşan, renginden ve ölçüsünden bağımsız kanamalar araştırılmalı, gerek görülürse endometrial biyopsiler endometrium kanserinin erken düzeyde tutulmasını sağlar yapılmalı.
BRCA1 ve BRCA2 genetik değişinime sahip bayanlardaki yüksek over kanser tehlikeyi sebebiyle; 6 aylık ve senelik transvajinal ultrasonografi ile CA 125, CA 19-9, alfa foto protein, CEA gibi ur markerler yakın takibe alınmalı.
Bu taramalar ışınım aldırmaz, yaşam kurtarır
Poliklinik seviyesinde ayaktan muayenelerin yapılabilmesi ve radyoaktif tesire maruz kalınmaması sayesinde, alttaki rutin taramaları rahatlıkla yaptırmak olası olabiliyor:
– Rutin genital tetkik ve transvajinial utrasonografi
– Servikovajinal sitolojik muayene pap smear
– HPV tarama ve tiplemesi
– Kolposkopik gözlem ve kolposkopik biyopsiler
– Endometrial biyopsi
